درجات قاریان قرآن

قاریان قرآن، برحسب خلوص، تدبر، تأثیر پذیری و خضوعشان ( نسبت به قرآن ) در مراتب و درجات متفاوتی قرار دارند. بزرگان علم اخلاق و عرفان، از جمله ملامحسن فیض کاشانی و ملااحمد نراقی، برای تلاوت کنندگان قرآن، سه درجه و مرتبه در نظر گرفته و متذکر شده اند که یکی از آداب تلاوت، سعی در ترقی و رسیدن به درجات بالاتر است.

مرتبه ی اول: قاری خود را در حالتی تصور کند که گویا در برابر پروردگار ایستاده و به تلاوت قرآن مشغول است، و خدایتعالی به او نظر می کند و کلام او را می شنود.

بدیهی است حال چنین بنده ای که خود را در حضور مولا می بیند، حال تضرع و زاری و ناله است.

مرتبه ی دوم: قاری چنان در قلب خود مشاهده نماید که گویا خداوند بزرگ او را مورد الطاف بی پایان خویش قرار داده، و به او امر و نهی می کند.

وظیفه ی قاری در چنین حالت، خوف و شرمساری و سراپا گوش شدن است.

مرتبه ی سوم: قاری حتی ذره ای متوجه خود و تلاوت خود نباشد، و تمام هوش و حواس او متوجه صاحب کلام باشد. به طوری که گویا غرق در مشاهده ی جمال بی همتای اوست.

بنابر قول بزرگان یاد شده (1)، مرتبه ی اول و دوم درجه ی اصحاب یمین، و مرتبه ی سوم درجه ی مقربین و صدیقین، و خارج از این مراتب، درجه ی غافلین است.

حالات معصومین (ع) به هنگام تلاوت

در سیره ی اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام، به موارد زیادی اشاره شده است که آن برگزیدگان خدا، به هنگام تلاوت قرآن، جز جمال زیبا و کلام شیرین دوست، چیز دیگری را نمی دیده و نمی شنیدند.

«نقل است که حضرت امام جعفر صادق (ع) مشغول نماز بودند که یکباره حالت خاصی به ایشان دست داد و مدهوش بر زمین افتادند

وقتی آن حضرت بهوش آمدند، علت آن حالت را پرسیدند. فرمودند : آیه ای را با زبان قلبم آن قدر تکرار کردم که گویا آن را از صاحب کلام شنیدم. اندامم تاب دیدن قدرت او را نیاورد، و از خود بیخود شدم. »(2)

بسیاری از عالمان ربانی و مؤمنان زاهد نیز، به هنگام تلاوت قرآن، به حالات خاصی می رسند، که در این باره نقل قول بسیار است.

«یکی از حکماء گفته: من همواره به تلاوت قرآن مشغول بودم ولی شیرینی از آن احساس نمی کردم. تا این که روزی چنان تلاوت می کردم که گویا می شنیدم که نبی اکرم (ص) آن را بر یارانش تلاوت می فرماید.

آنگاه از این مقام هم قدم فراتر گزاردم، و هنگام تلاوت چنان بود که گوئی از جبرئیل می شنیدم که بر پیغمبر (ص) تلقین می کند. سپس خداوند متعال مرا به این مقام رسانیده که گویا آیات شریفه را از متکلم آن استماع می کنم، و چنان لذت می برم که از وصفش عاجزم »(3)

مراتب قاریان در روز قیامت

به استناد احادیثی که در کتابهای معتبر ذکر گردیده ، در روز قیمامت نیز ، قاریان قرآن ، بر حسب مقدار آیاتی که تلاوت می نمایند، در مراتب و درجات متفاوتی قرار می گیرند.

ششمین نیر فروزان برج امامت و عصمت، امام صادق (ع) فرمود:

«بر شما باد به تلاوت قرآن، که درجات بهشت مساوی است با عدد آیات قرآن. و روز قیامت به قاری قرآن گفته می شود که بخوان و بالا برو، و او هر آیه که می خواند یک درجه بالا می رود.»(4)

از امیرمؤمنان علی علیه السلام نقل است که فرمودند:

«به قاری قرآن گفته می شود بخوان و بالا رو، و آن را به تأنی بخوان همچنان که در دنیا آن را به تأنی می خواندی. همانا عظمت مقام و درجه تو، در آخرین آیه ایست که می خوانی. »(5)

دسته بندی قاریان قرآن

در روایتی که از پنجمین امام معصوم حضرت باقر علیه السلام به ما رسیده است، ایشان قاریان قرآن را به سه دسته تقسیم نموده و انگیزه ی هر کدام را بیان فرموده اند.

قاریان قرآن سه دسته اند:

اول - کسانی که قرائت قرآن را وسیله امرار معاش و تقرب به ملوک و فزون طلبی نسبت به مردم قرار داده اند.

دوم - کسانی که قرآن را می خوانند، و فقط حروف آن را گرفته و حدود آن را ضایع کرده اند. خداوند امثال آنها را زیاد نکند.

سوم - کسانی که قرآن را تلاوت می کنند، و با دستورات شفابخش آن، بیماری های قلبی و فکری خود را درمان می کنند. شب ها با تلاوت قرآن مأنوس هستند و روزها در صحنه های زندگی از آنها الهام می گیرند، و بخاطر انس با قرآن، پهلو از رختخواب ناز تهی می کنند.

پس خداوند به برکت این گروه از حاملان معارف قرآن، بلا را از اجتماعات دور می کند، و بخاطر آنان باران رحمت خود را فرود می آورد. به خدا قسم که این دسته در جامعه، از کبریت احمر کمیاب ترند »(6)

پی نوشت ها:

1) در کتابهای ارزنده « معراج السعاده » و « حقایق»

و 3) حقایق - تألیف ملامحسن فیض کاشانی 2

4) وسائل، ج 2 - به نقل از قرآن در احادیث اسلامی

5) مجمع البیان ، ج 1 ، ص 30

6) کافی ، ج 2 - به نقل از قرآن در احادیث اسلامی